Nhật Bản đã khẳng định “sẽ không hy sinh ngành nông nghiệp” trước các sức ép đòi mở cửa thị trường gạo từ Tổng thống Donald Trump. Nếu không đạt được thỏa thuận thuế quan trước thời hạn 9-7, mức thuế áp vào hàng hóa Nhật Bản sẽ là 30-35%
Nhật Bản đã nhập khẩu lượng gạo ngày càng tăng từ California do tình trạng thiếu hụt bất thường năm nay, khiến giá gạo tăng 70-100% so với năm ngoái. Tokyo có thể đã chấp nhận yêu cầu của ông Trump về việc mở cửa thị trường để giảm bớt tình trạng thiếu hụt.
Thế giằng co
Thuế nhập khẩu ngoài hạn ngạch mà Tokyo áp dụng lên gạo nhập khẩu là 314 yen (2,14 đô la) mỗi ký gạo. Giả sử gạo Calrose từ bang California có giá bán khoảng 1 đô la/ký, mức thuế nhập khẩu gạo vào Nhật Bản sẽ tương đương 240%.
Tuy nhiên, Kazunuki Oizumi, nhà kinh tế nông nghiệp và giáo sư danh dự Đại học Miyagi, tin rằng quan điểm của Tokyo là “bất kỳ sự nhượng bộ nào về mua bán gạo của Nhật Bản cũng khó được phía Mỹ đáp lại bằng các nhượng bộ tương đương quan trọng với Nhật Bản – – bỏ thuế 25% đối với xe hơi và hủy thuế đối ứng 24%.
Ông Oizumi tin rằng Nhật Bản có thể không nhận được gì khi nhượng bộ và mở cửa thị trường gạo, bởi gạo chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong thương mại song phương. Việc tăng nhập khẩu gạo Mỹ thêm vài chục ngàn tấn sẽ ít thay đổi cán cân thương mại tổng thể, vốn thâm hụt 69 tỉ đô la đối với Mỹ vào năm 2024. “Nhật Bản có lẽ thậm chí không đưa vấn đề nhập khẩu gạo vào chương trình nghị sự đàm phán với Mỹ”, giáo sư Oizumi nói.
Một số chuyên gia lập luận rằng Nhật Bản nên mở cửa thị trường. Nhà phân tích Daisuke Komaeda thuộc Viện Nghiên cứu NLI tin rằng: “Đây là cơ hội tốt để xem xét lại hệ thống nhập khẩu gạo của Nhật Bản, tận dụng vấn đề thuế quan”.
Trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump đã ví von Nhật Bản là “một quốc gia hư hỏng”. “Họ thiếu gạo trầm trọng, nhưng lại không mua gạo của chúng ta”. Trên thực tế, nhập khẩu gạo tư nhân của Nhật Bản đang tăng mạnh, tăng vọt lên 6.838 tấn vào tháng 4 và 10.605 tấn vào tháng 5 từ mức dưới 100 tấn trong hầu hết các tháng năm ngoái. Mỹ chiếm hơn ba phần tư tổng số trong tháng 5, phần còn lại đến từ Đài Loan, Thái Lan và Việt Nam, cùng các nước khác, theo dữ liệu từ Bộ Tài chính. Oizumi nói rằng nhập khẩu có thể tăng hơn nữa, xét tốc độ tăng trưởng nhanh chóng trong năm nay.
Nhập khẩu gạo ở Nhật Bản thuộc hai loại chính. Loại thứ nhất là “gạo tiếp cận tối thiểu,” được chính phủ nhập khẩu với thuế suất bằng 0. Theo kết quả của vòng đàm phán tự do hóa thương mại GATT Uruguay, Nhật Bản bắt đầu nhập khẩu một lượng gạo nhất định theo hệ thống hạn ngạch vào năm 1995.
“Không hy sinh nông nghiệp”
Lượng gạo tiếp cận tối thiểu khoảng 770.000 tấn hàng năm, trong đó tối đa 100.000 tấn được phân bổ cho mục đích lương thực chính và được bán cho khu vực tư nhân thông qua đấu giá. Năm 1999, lần đầu tiên Nhật Bản cho phép nhập khẩu ngoài hạn ngạch với mức thuế 341 yen/ký.
Loại gạo chính được tiêu thụ ở Nhật Bản là gạo hạt ngắn (Japonica), trong khi loại phổ biến nhất ở Mỹ là gạo hạt dài, mỏng và dài hơn. Gạo Calrose California được Aeon và các công ty khác bán là loại gạo hạt trung bình, dài và lớn hơn gạo hạt ngắn, vì vậy nhiều người tiêu dùng vẫn ưa chuộng gạo Nhật Bản vì kết cấu và hương vị.
Tỷ lệ tự cung tự cấp lương thực của Nhật Bản dưới 40% về mặt calories, nghĩa là nước này phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu. Tuy nhiên, chính phủ duy trì tỷ lệ tự cung tự cấp đối với gạo – mặt hàng lương thức chính – là gần 100%.
Tuy nhiên, ý tưởng tăng nhập khẩu gạo khó có thể được lòng cử tri nông thôn của Đảng Dân chủ Tự do của Thủ tướng Shigeru Ishiba. Cử tri ủng hộ đảng đã chuyển từ nông thôn sang thành thị, nhưng đảng vẫn cảnh giác việc gây mất lòng cử tri nông thôn chưa đầy ba tuần trước cuộc bầu cử thượng viện vào ngày 20-7 sắp tới.
Trong cuộc họp báo hôm 1-7, Chánh văn phòng Nội các Yoshimasa Hayashi nói rằng “chính phủ không có ý định hy sinh nông nghiệp trong các cuộc đàm phán tương lai” nhằm đáp ứng yêu cầu mở cửa thị trường gạo của Mỹ.
Ryosei Akazawa, người phụ trách đàm phán thương mại Mỹ của Nhật Bản, đã đến thăm Mỹ vào cuối tháng 6, nhưng không thể gặp Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, người chịu trách nhiệm về các cuộc đàm phán phía Mỹ.
Mỹ đã áp mức thuế 24%, gồm thuế đối ứng 14% và thuế cơ bản 10%, đối với hàng nhập khẩu từ Nhật Bản. Tuy nhiên, Tổng thống Donald Trump đã cảnh báo sẽ tăng mức thuế này lên 30-35% nếu hai bên không đạt được thỏa thuận thương mại trước thời hạn ngày 9-7. Mức thuế này có thể khiến GDP của Nhật Bản giảm đến 1,2%.
Hôm 1-7, ông Trump nói với các phóng viên rằng: “Tôi không chắc chúng ta có thể đạt được thỏa thuận. Tôi nghi ngờ điều đó với Nhật Bản – họ rất cứng rắng”. Một quan chức Nhà Trắng nói rõ rằng chính quyền sẽ gác lại các cuộc đàm phán với Nhật Bản, khiến chính phủ Nhật Bản rơi vào thế khó.
Theo Nikkei Asia, Reuters
Ricky Hồ / BSA Media
