Chỉ cần bóc chiếc màng nhôm mỏng khỏi khay thức ăn, bữa ăn trên máy bay của bạn không còn thú vị dù rằng bạn đang đói.
Bữa ăn tệ nhất trên máy bay mà tôi từng nếm thử là của hãng hàng không quốc gia Vietnam Airlines. Hôm đó, từ Melbourne về Sài Gòn, hãng phục vụ bánh mì với bò nấu đậu. Bánh mì thì khô và cứng, nếu không nói là cứng như đá. Tôi nhăn nhó hỏi tiếp viên có phải là phần bánh mì hãng đã trữ sẵn trong chuyến bay từ Sài Gòn đến Melbourne trước đó hay không.
Cô tiếp viên khẳng định là không và nói rằng tất cả đồ ăn cũ không sử dụng hết được hủy bỏ và hãng tiếp thêm đồ ăn mới tại sân bay Tullamarine.
Còn bữa ăn ngon nhất của tôi là trên chuyến bay từ sân bay Donmuang đi Charles de Gaulle của hãng Air France. Trước bữa chính, hãng phục vụ món sandwich cá ngừ. Tuy là đồ ăn nguội nhưng bánh rất mềm, cộng thêm phần nước sốt đặc biệt và cá ngừ ngọt thịt là một kỷ niệm đáng nhớ! Lần đó tôi làm khách VIP của hãng.
Ngoài bữa ăn đáng nhớ trên chuyến bay đó, sự nhàm chán và vô vị là mẫu số chung cho bữa ăn trên máy bay của khoang hành khách hạng thường (economy). Bữa ăn sang trọng dành cho khoang doanh nhân (business class) và khoang hạng nhất (first class) chắc chắn ngon hơn nhiều, với sự phục vụ chu đáo và ưu tiên (trước khoang hạng thường), được gọi tên trân trọng bằng họ – Mr Hồ, đồ ăn trong chén đĩa bằng sứ (không phải là hộp nhôm hay nhựa), dao nĩa kim loại… Nhưng không thể bằng nhà hàng fine dining trên mặt đất!
Chỉ cần bóc chiếc màng nhôm mỏng khỏi khay thức ăn, bữa ăn trên máy bay của bạn không còn thú vị dù rằng bạn đang đói. Vì sao bữa ăn trên máy bay kém hấp dẫn như vậy? Là biên tập viên tạp chí ẩm thực, tôi cất công đi tìm câu trả lời.
Trong những ngày sơ khai của ngành hàng không, máy bay thường nhỏ và động cơ không đủ mạnh để tạo ra lượng điện đủ mạnh để hâm nóng thức ăn. Suất ăn trên máy bay thường là những món đóng gói sẵn, thường là sandwich hay món ăn vặt.
Từ thập niên 1960 trở đi, khi máy bay thương mại trở nên to hơn và mạnh hơn, các hãng bắt đầu có khu vực bếp trên khoang, đồng nghĩa là có thể phục vụ các bữa ăn nóng sốt. Tiêu chí đem đến các bữa ăn ngon là cách mà các hãng tạo ra sự khác biệt và sức mạnh cạnh tranh với các đối thủ của mình.
Từ những năm cuối 1990 – đầu 2000, khi các hãng hàng không giá rẻ bắt đầu tham gia thị trường, giá vé mới là chiêu thức cạnh tranh của các hãng, bao gồm các hãng truyền thống và giá rẻ. Xóa bỏ hẳn khoang bếp để đặt thêm ghế, thu hẹp không gian và diện tích cho mỗi ghế, cắt giảm chất lượng hoặc cắt hẳn số bữa ăn trên máy bay là biện pháp cắt giảm chi phí và tạo thêm lợi nhuận mà các hãng áp dụng.
Vậy, đầu bếp không phải là nguyên nhân khiến các bữa ăn trên máy bay tẻ nhạt. Chính cách sắp xếp và thiết kế của các hãng là “thủ phạm”. Bên cạnh đó là những nguyên nhân khác. Và đây là những lý do chính:
Chuẩn bị: Trước thập niên 1960 việc đi lại bằng máy bay chưa phổ biến. Những chuyến bay thường không quá 50 hành khách. Tiếp viên lúc đó có thời gian chuẩn bị và chăm sóc chu đáo nhu cầu của từng khách. Giờ đây, với những chuyến bay thương mại từ 180-300 hành khách, đôi lúc lên đến 500 khách, sự chu đáo đó không còn nữa. Những khay thức ăn thường được chuẩn bị trước và được sản xuất hàng loạt. Đôi khi những bữa ăn này còn được chuẩn bị trước vài ngày và được đông lạnh trước khi được hâm nóng trên máy bay.
Áp suất không khí: Thay đổi áp suất không khí ảnh hưởng đến khẩu vị của hành khách. Trong một nghiên cứu về thay đổi của con người khi đi máy bay do hãng hàng không Đức Lufthansa thực hiện năm 2010 cho thấy, khi ở trên không, khả năng cảm nhận vị mặn và vị ngọt của con người bị giảm 30%. Ngay khi máy bay cất cánh, áp suất không khí trong máy bay thay đổi sẽ gây ảnh hưởng đến các giác quan của hành khách và khi lên cao độ ẩm không khí thấp sẽ khiến xoang mũi bị khô. Vì thế, có thể nói việc ăn thức ăn trên máy bay cũng giống như chúng ta ăn thức ăn khi bị bệnh cảm.
Giá cả: Nhu cầu giá rẻ cũng là nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng thực phẩm trên máy bay. Khi đi vé hạng nhất, hành khách sẽ được một số hãng máy bay phục vụ thức ăn như ở nhà hàng. Khi sử dụng máy bay giá rẻ hành khách phải trả thêm tiền nếu muốn có bữa ăn.
Phục vụ số đông: Thức ăn được phục vụ tùy theo tôn giáo, sở thích ăn chay hay vấn đề sức khoẻ của hành khách. Vì thế, một số thành phần chế biến thường bị loại bỏ để đáp ứng yêu cầu này.
Không gian lưu trữ: Không gian phục vụ thức ăn trên máy bay thường chật hẹp bởi vì các hãng hàng không tận dụng tối đa diện tích để chuyên chở hành khách. Vì thế, để đáp ứng nhu cầu ăn uống của 500 hành khách tại cùng một thời điểm, thức ăn thường được chế biến sao cho tiện lợi nhất. Ngoài ra, xe đẩy thức ăn cũng có không gian rất hạn chế và thức ăn được hâm nóng sau khi đông lạnh bằng những bếp lò chất lượng thấp.
Chỗ ngồi và cảm giác thoải mái: Dịch vụ máy bay giá rẻ thường khiến hành khách có cảm giác bị đè bẹp như cá mòi. Không gian chỗ ngồi giảm khi chi phí giá vé giảm bởi vì các hãng hàng không cố gắng thu thêm tiền vé càng nhiều càng tốt. Vì thế, hầu hết hành khách sẽ cảm thấy khá căng thẳng và lo lắng khi ở trên máy bay. Cảm giác này sẽ khiến khẩu vị của họ bị ảnh hưởng.
Trình bày: Vật dụng đựng thức ăn trên máy bay thường kém hấp dẫn và hành khách thường cảm thấy khó khăn khi sử dụng muỗng, nĩa, dao bằng nhựa để ăn. Việc bài trí thức ăn không bắt mắt cũng làm thức ăn trở nên không ngon miệng. Nếu muốn làm khay thức ăn của mình trông hấp dẫn hơn thì cách duy nhất hành khách có thể làm là trả phí để ngồi ở cuối máy bay.
Số lượng: Mặc dù tên của các đầu bếp nổi tiếng thường xuất hiện trên thực đơn của các hãng hàng không, thế nhưng cảnh tượng họ phải làm việc quần quật trong nhà bếp để chuẩn bị hàng triệu bữa ăn cho hành khách trên thế giới là điều không thể xảy ra. Trên thực tế, những thực phẩm này sẽ do thợ nấu chuẩn bị chứ không phải đầu bếp và được nấu trong không gian nhà bếp công nghiệp, nơi số lượng thường được chú trọng hơn chất lượng.
Môi trường xung quanh: Việc phải ngồi trên máy bay hàng giờ đồng hồ và không có gì để làm ngoài việc ăn uống, xem phim sẽ khiến hành khách có cảm giác ăn uống để giảm bớt buồn chán chứ không phải để thưởng thức. Vì thế, cho dù bạn đi máy bay bao nhiêu lần thì thức ăn trên mỗi chuyến bay đều tệ hơn bởi vì ăn uống đối với bạn chỉ đơn giản là để giết thời gian.
Khó tiêu: Thức ăn trên máy bay có hàm lượng carbohydrate cao dễ khiến hành khách bị đầy hơi. Nếu trải qua một chuyến bay đường dài và được phục vụ vài bữa ăn, hành khách có thể sẽ không thích món trứng lòng đào được phục vụ trước khi hạ cánh vào khoảng 4 giờ sáng. Một số hãng hàng không đã thay thế món này bằng trái cây tươi nhằm giúp hành khách cảm thấy ngon miệng hơn và tránh bị đầy hơi.
Dù gì đi nữa, để có thể thưởng thức những bữa ăn ngon trên máy bay, bạn có dám bỏ ra số tiền gấp đôi để bay hạng thương gia hay gấp đến sáu lần để bay khoang hạng nhất hay không?
Thêm cái nữa, bạn sẽ không có bạn đồng hành bởi cả gia đình thì làm sao dám mua vé hạng thương gia? Còn những hành khách trên khoang hạng này rất lạnh lùng và chả thân thiện chút nào…
Hồ Nguyên Thảo
