Chuyển đổi xanh, ‘thách thức kép’ của doanh nghiệp trong thế giới BANI

Trong một thế giới bất định, mong manh, phi tuyến tính và khó hiểu, yêu cầu chuyển đổi xanh đang đặt ra thách thức kép cho các doanh nghiệp, nhưng đây là bài toán mà các doanh nghiệp phải tìm ra cách giải chứ không thể nào lẩn tránh hay chối từ.

Đó là nhận định chung của các doanh nhân, chuyên gia tại Diễn đàn “Chuyển đổi xanh và Ngày hội tái chế 2025” do Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao tổ chức sáng 31/7.

Dẫn nghiên cứu của Nhà tương lai học người Mỹ Jamais Cassio, ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hội doanh nghiệp Xanh TP.HCM, cho rằng thế giới hiện nay không phải là VUCA (Biến động – Bất định – Phức tạp – Mơ hồ) mà đã chuyển sang thời kỳ BANI (Mong manh – Lo Lắng – Phi tuyến tính – Khó hiểu).

Trong một thế giới BANI như thế, yêu cầu chuyển đổi xanh thực sự là một thách thức lớn với mọi doanh nghiệp. “Doanh nghiệp vừa phải đầu tư chuyển đổi xanh, vừa phải chịu các thiệt hại về tài chính. Doanh nghiệp đang kiệt quệ nhưng vẫn phải đầu tư cho chuyển đổi xanh. Chúng ta đang luẩn quẩn trong bài toán giữa phục hồi, tăng tưởng và yêu cầu chuyển đổi xanh”- ông Đinh Hồng Kỳ nói.

“Trước đấy, các cuộc họp với đối tác Nhật Bản, kể cả online lẫn offline, tôi thường lập kế hoạch trước khoảng 2 tháng. Nhưng mới đây tôi đã phải nói với họ rằng, trong thế giới bất định bây giờ, trong 2 tháng từ lúc chúng ta xác định nội dung cuộc họp đến khi gặp nhau có thể mọi nội dung đã thay đổi hết” – ông Đinh Hồng Kỳ kể.

Đặc biệt, với doanh nghiệp Việt Nam, thách thức chuyển đổi xanh lại càng lớn hơn. “Doanh nghiệp Việt Nam vừa thiếu vốn, vừa thiếu công nghệ, nhân lực hạn chế và đặc biệt là thiếu dữ liệu. Đây là thách thức lớn trong cuộc chuyển đổi xanh của doanh nghiệp Việt Nam. Hầu hết các doanh nghiệp có lẽ chưa sẵn sàng cho công cuộc chuyển đổi xanh. Các doanh nghiệp đối mặt với nhiều rủi ro trong việc bị loại khỏi chuỗi cung ứng, không chỉ vì lý do “xanh”” – ông Đinh Hồng Kỳ nhận định.

Tuy nhiên, chuyển đổi xanh là yêu cầu, là xu hướng bắt buộc, doanh nghiệp không thể không đáp ứng. Để có thể thay đổi và thích ứng kịp thời, ông Đinh Hồng Kỳ đề xuất: trong việc xây dựng chiến lược dài hạn,  các doanh nghiệp nên chia nhỏ mục tiêu, thử nghiệm nhanh, đo lường liện tục và xoay chuyển linh hoạt. Đồng thời doanh nghiệp phải tái định hình mô hình kinh doanh và tư duy lãnh đạo. Doanh nghiệp phải tái cấu trúc toàn diện từ sản phẩm đến chuỗi cung ứng, quy trình, văn hóa doanh nghiệp và kể cả sứ mệnh phát triển. Từ chuỗi giá trị khép kín phải tiến tới hệ sinh thái mở, kết nối đa chiều. Lãnh đạo không phải là những người ra quyết định, thực thi những chiến lược, mà lãnh đạo bây giờ phải là kiến trúc sư chiến lược lèo lái “con thuyền doanh nghiệp” trong thế giới bất định. Linh hoạt mô hình và kiến tạo các hệ sinh mở. Phải kết nối công tư và truyền cảm hứng xanh một cách bền bỉ cho tổ chức.

Còn bà Phạm Minh Hương, Giám đốc Dịch vụ Phát triển bền vững Deloitte Việt Nam, lại dẫn các nghiên cứu gần đây cho biết 80% doanh nghiệp Việt Nam đã từng nghe và có ý định triển khai phát triển bền vững nhưng còn khoảng cách lớn đến hành động.

Phó Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM (HGBA) Nguyễn Chánh Phương cũng cho rằng chuyển đổi xanh là vấn đề lớn, liên quan đến nhà nước, doanh nghiệp, người dân và các nhà khoa học. “Trong bối cảnh hiện tại, các doanh nghiệp nên đi cùng nhau để đạt mục tiêu xanh, vì việc đi một mình sẽ rất khó”, ông nói.

Biến áp lực thành cơ hội kinh doanh mới

Tuy nhiên, cũng có những điển hình doanh nghiệp, không chỉ chuyển đổi xanh thành công mà thậm chí đã biến thách thức chuyển đổi xanh thành cơ hội kinh doanh mới. Đó chính là câu chuyện của mà Duytan Recycling đã mang đến Diễn đàn tại Phiên thảo luận chuyên đề: “Chuyển đổi xanh vì phát triển bền vững – góc nhìn đa chiều từ thực tiễn doanh nghiệp và chính sách”.

Ông Lê Anh, Giám đốc Phát triển bền vững Công ty CP Nhựa tái chế Duy Tân (Duytan Recycling), cho biết, trước đây các chai nhựa chỉ được dùng tái chế ra bình hoa, pallet, nhưng hiện nay chai nhựa có thể được tái chế thành những chai nhựa mới. “Nền kinh tế xanh đã ở gần chúng ta” – ông Lê Anh nói.

Theo ông Lê Anh, hiện nay Duytan Recycling đã có công nghệ để tái chế các chai nhựa đựng nước uống qua sử dụng thành chai nhựa đạt chuẩn thức uống mới. Ngoài ra, Duytan Recycling cũng có thể tái chế sản phẩm dành cho áo quần, các chai hóa mỹ phẩm và các sản phẩm gia dụng… đều được tái chế để có vòng đời mới.

Hiện nay, Duytan Recycling có 3 trạm thu gom chính với 100 nhà cung cấp và 2.900 điểm thu gom trên toàn Việt Nam. Mỗi ngày Duytan Recycling thu gom 200 tấn rác thải nhựa, tương đương 15 triệu chai nhựa. Tức là mỗi ngày có 15 triệu chai nhựa có được vòng đời mới. Sản lượng của Duytan Recycling khi đi đạt công suất đỉnh thiết kế lên đến hơn 100.000 tấn, tương đương hơn 6 tỷ chai nhựa mỗi năm. “Hiện nay, các bạn có thể gặp các sản phẩm tái chế của Duytan Recycling khi sử dụng các sản phẩm của Coca-Cola, Lavie, Nestlé… Chai nhựa các bạn đang cầm trên tay cách đây vài tháng có thể là rác thải nhựa, giờ quay lại thành chai đựng nước uống. Đây là công nghệ có thể nói là cao nhất thế giới. Không chỉ ở Việt Nam, hiện Duytan Recycling đã xuất khẩu được sang Mỹ” – ông Lê Anh cho biết.

Cũng theo ông Lê Anh, hiện nay, nhà máy của Duytan Recycling cũng được vận hành theo mô hình ba không: không rác thải, không khí thải, không nước thải. Lượng nước thải hàng năm Duytan Recycling tuần hoàn là 132.000 m3, tương đương 246 triệu chai nước 500 ml.

“Chúng tôi đã làm nhựa 38 năm, nhưng sau đó đã chuyển sang làm tái chế. Chúng tôi vinh dự là đơn vị tái chế rác thải được công nhận là doanh nghiệp công nghệ cao của Bộ Khoa học & Công nghệ (cũ)” – ông Lê Anh cho biết thêm.

Câu chuyện của Duytan Recycling đã minh chứng rằng chuyển đổi xanh không chỉ là áp lực mà còn có thể biến thành cơ hội kinh doanh mới khi doanh nghiệp chủ động đổi mới công nghệ, tối ưu nguyên liệu và xây dựng hệ sinh thái tái chế toàn diện, gắn bó với người tiêu dùng.

Trước đó, mở đầu phiên thảo luận, ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM, đã có bài trình bày về “Lộ trình xanh hóa của TP.HCM đến năm 2030 và vai trò của doanh nghiệp tư nhân trong lộ trình này”. Qua bài trình bày của mình ông An đã cung cấp “bản đồ định hướng” để các doanh nghiệp tìm thấy vai trò và trách nhiệm của mình trong quá trình kiến tạo đô thị xanh, bền vững, thông minh.

Theo ông An, TP.HCM vừa là đầu tàu kinh tế của cả nước, đồng thời cũng chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu, ngập lụt, ô nhiễm. Tuy nhiên, thể chế, văn bản ngày càng cụ thể, đây là một điểm thuận lợi cho doanh nghiệp. Việt Nam đưa ra mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đây là một thách thức lớn, nhưng đồng thời cũng là một cơ hội.

Trong bối cảnh đó, TP.HCM đặt mục tiêu đi trước, tức là đạt phát thải ròng bằng 0 trước 2050. Sau khi sáp nhập với dân số khoảng 13,5 triệu, tính cả người nhập cư thì khoảng 15 triệu dân. Đây là mức dân số của một siêu đô thị. Quy mô GRDP chiếm 24% của cả nước, một động thái chính sách của TP.HCM sẽ tác động đến 1/4 GDP của quốc gia. Yêu cầu đặt ra bây giờ là phải làm sao để vừa phát triển nhanh, vừa phải bền vững sẽ là một thách thức lớn.

Cũng theo ông Phạm Bình An, TP.HCM đang định hướng chuyển đổi kép: kinh tế xanh và kinh tế số. Chuyển đổi cơ cấu công nghiệp sang công nghiệp xanh, công nghiệp cao. Xây dựng, chuyển đổi khu công nghiệp không chỉ 17 khu công nghiệp ở TP.HCM (cũ) mà còn gần 40 khu công nghiệp ở Bình Dương (cũ) và Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ).