Hợp đồng làm việc ngắn hạn hơn với tiền lương và quyền lợi thấp hơn, khả năng mất việc làm cao hơn hoặc có khi phải nghỉ việc để tìm cơ hội làm việc ở nước ngoài. Đây là viễn cảnh ảm đạm mà công nhân ngành may mặc phải đối mặt nếu mức thuế quan 49% mà Tổng thống Donald Trump công bố tuần rồi không đạt được thỏa thuận cắt giảm đáng kể.
Ngành may mặc chiếm khoảng một phần ba giá trị hàng hóa Campuchia xuất sang Mỹ. Các doanh nghiệp may mặc nói rằng tác động sẽ không xảy ra ngay lập tực vì các thương hiệu thường đặt hàng trước từ 6-12 tháng. Nhưng họ tin rằng nếu hoạt động sản xuất có thay đổi, các nhà máy bị tàn phá và đời sống công nhân bị hủy hoại.
Thuế quan mới của ông Trump có khả năng tác động đến Campuchia nhiều hơn hầu hết các nước châu Á khác vì Campuchia phụ thuộc rất nhiều vào thị trường này. Theo số liệu thống kê của hải quan Campuchia, quốc gia xuất khẩu 9,9 tỉ đô la hàng hóa sang Mỹ trong năm ngoái, nhưng chỉ nhập khẩu 264 triệu đô la. Xuất khẩu sang Mỹ chiếm 37,8% tổng kim ngạch xuất khẩu của Campuchia.
Hơn một nửa lượng hàng xuất khẩu từ Campuchia sang Mỹ là hàng may mặc, giày dép và hàng du lịch và chiếm 45% doanh thu xuất khẩu của Campuchia, sử dụng hơn 900.000 lao động.
Mỹ và Campuchia đã ký hiệp định thương mại dệt may song phương năm 1999, vài năm sau cuộc bầu cử đầu tiên của Campuchia, nhằm mục đích giúp Mỹ tiếp cận nguồn lao động giá rẻ và thực thi các biện pháp bảo vệ lao động tốt hơn ở quốc gia đang phát triển này.
“Nếu lệnh áp thuế có hiệu lực, công nhân của chúng tôi chắc chắn sẽ phải chịu thiệt hại rất nhiều. Chúng tôi phải cải thiện khả năng sản xuất để làm ra những sản phẩm tốt và được người mua tin tưởng, để chúng tôi có thể nhận được nhiều đơn hàng hơn “, Koem Sophen, lãnh đạo công đoàn liên kết với chính quyền địa phương của nhà máy Zhen Tai ở Phnom Penh. Đây là nơi sản xuất quần jeans Levi’s cho thị trường Mỹ và Nhật Bản.
Nhưng sẽ không nhiều người có được cơ hội đó. “Campuchia không chiếm tỷ lệ trong tổng sản lượng của toàn cầu. Tôi nghĩ các thương hiệu có nhiều sự linh hoạt hơn trong việc chuyển dịch sản xuất”, Khun Tharo, điều phối viên chương trình của CENTRAL – một tổ chức bảo vệ quyền của người lao động tại Campuchia, nhận xét.
Campuchia là nước xuất khẩu hàng may mặc lớn thứ tám vào năm 2023, chiếm 1,6% tổng sản lượng toàn cầu, theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
Để cắt giảm chi phí đủ để hấp thụ thuế quan, các chủ nhà máy có thể sẽ lặp lại chiến lược mà họ đã áp dụng trong các năm Covid-19, Chủ tịch Liên minh Công đoàn Campuchia (CATU) Yang Sophorn nói. Sophorn đề cập đến việc cắt giảm phúc lợi và chuyển công nhân toàn thời gian sang tình trạng tạm thời. Một số công nhân nhà máy Campuchia mà Nikkei Asia đã phỏng vấn được tuyển dụng theo quý hoặc thậm chí theo ngày.
“Những người sẽ bị ảnh hưởng trong giai đoạn đầu là những người làm việc trực tiếp trong các nhà máy, và sau đó là những người được hưởng lợi gián tiếp, bao gồm các thành viên gia đình, những người bán hàng rong bán thực phẩm gần nhà máy và các nhân viên hỗ trợ khác”, bà Sophorn cho biết.
Sophen, người đã làm việc tại Zhen Tai trong 15 năm, cho biết mức lương cơ bản hàng tháng của anh là 208 đô la hầu như không đủ trang trải chi phí cho gia đình. Anh cũng không còn tiền để dành.
Sophorn của CATU cho biết nếu lương và phúc lợi bị cắt giảm, nhiều công nhân có thể sẽ chuyển ra nước ngoài. “Tôi có thể nói rằng không còn lựa chọn nào khác. Họ sẽ không tiếp tục làm việc tại đất nước mình, di cư hoặc tìm kiếm công việc khác”.
Theo dữ liệu của chính phủ công bố năm ngoái, có khoảng 1,3 triệu người Campuchia đang làm việc ở nước ngoài, trong đó có 1,26 triệu người ở Thái Lan.
Hiệp hội Dệt may, May mặc, Giày dép và Hàng du lịch Campuchia (TAFTAC) kêu gọi công nhân, chủ nhà máy và công chúng “giữ bình tĩnh” và chờ xem Campuchia và các quốc gia cung cấp khác có thể đàm phán với Trump hay không.
Theo Nikkei Asia
Ricky Hồ / BSA Media
