Quyết định đóng cửa hầu hết biên giới đường bộ giữa Thái Lan và Campuchia đã phủ bóng đen lên nền kinh tế của Thái Lan và 1,2 triệu lao động nhập cư người Campuchia.
Nguồn cơn xung đột
Đền Preah Vihear là mục tiêu tranh chấp giữa Thái Lan và Campuchia từ hàng chục năm qua. Năm 1962, Tòa Công lý quốc tế (ICJ) đưa ra phán quyết có lợi cho Campuchia và Thái Lan đã không ngừng khiếu nại về phán quyết này.
Xung đột giữa hai bên bắt đầu leo thang sau vụ thiệt mạng của một binh sĩ Campuchia trong khu vực tranh chấp hồi tháng 5-2025. Căng thẳng lên cao điểm mới tối 23-6 sau khi quân đội Thái thông bố đóng toàn bộ các cửa khẩu đường bộ với Campuchia, cấm các hoạt động đi lại và thương mại giữa hai bên, chỉ trừ sinh viên và y tế khẩn cấp.
Ngoài lý do an ninh quốc gia, quân đội Thái Lan cũng nói rằng hành động đóng cửa còn nhằm ngăn chặn các hoạt động lừa đảo diễn ra dọc biên giới bên kia phần lãnh thổ của Campuchia.
Hai bên trả đũa
Quyết định đóng cửa tất cả các cửa khẩu biên giới của Thái Lan với Campuchia được đưa ra sau khi Campuchia thông báo dừng nhập khẩu nhiên liệu hôm 23-6, sau khi đã cấm nhập khẩu trái cây và rau quả từ Thái Lan trong tuần trước đó. Ngược lại, Thái Lan đã cấm nhập khẩu khoai mì (sắn) từ Campuchia.
Dữ liệu hải quan Campuchia cho thấy thương mại song phương đạt 4,2 tỉ đô la năm 2024, trong đó Campuchia xuất khẩu 844 triệu đô la sang Thái Lan, so với 3,4 tỉ đô la hàng hóa nhập khẩu từ nước láng giềng. Campuchia nhập khẩu nhiên liệu, phụ tùng máy móc, đồ uống và đồ hộp, trong khi Thái Lan nhập khẩu trái cây, rau quả và các sản phẩm thực phẩm khác từ Campuchia. Ngoài ra, gần 1,3 triệu khách du lịch đã qua biên giới đường bộ của hai nước vào năm ngoái.
Tờ Thansettakij trích dẫn số liệu từ Cục Kinh doanh Năng lượng Thái Lan, trong năm 2024 Thái Lan xuất khẩu 2,28 tỉ lít nhiên liệu sang Campuchia, tương đương 6,25 triệu lít mỗi ngày, chiếm 21,1% tổng lượng nhiên liệu xuất khẩu của nước này. Tổng giá trị đạt 47,98 tỉ baht (khoảng 1,37 tỉ đô la USD), giúp Campuchia trở thành thị trường xuất khẩu nhiên liệu lớn thứ hai sau Singapore.
Trung tâm Nghiên cứu Kasikorn thuộc Ngân hàng Kasikorn của Thái Lan nóiCampuchia chiếm khoảng 8–12% lượng xuất khẩu LPG và dầu diesel của của hai hãng dầu khí IRPC và OR của Thái Lan, tỷ lệ còn cao hơn tại các trạm cung ứng dọc biên giới tỉnh Sa Kaeo và Trat.
Áp lực nợ gia đình và nợ xấu với kinh tế Campuchia
Cảnh hoang mang và một số hỗn loạn đã diễn ra tại cửa khẩu quốc tế Poipet hôm 24-6 khi lao động Campuchia, thương nhân và khách du lịch quốc tế bị chặn ở biên giới. Sau đó, cả hai bên đã mở lại từ 5 giờ chiều đến 8 giờ tối để cho phép người dân di chuyển. Tuy nhiên, hiện chưa rõ đây là biện pháp tạm thời hay không.
Ny Kimleap, 39 tuổi, là công nhân khuân vác người Campuchia chuyên vận chuyển quần áo đến chợ Rong Kluea ở phía Thái Lan. Kimleap đã không thể làm việc hôm 24-6 và lo ngại tình trạng đóng cửa biên giới kéo dài sẽ ảnh hưởng đến thu nhập của gia đình. “90% người dân dọc biên giới đang mắc nợ. Tôi mong muốn được giúp hoãn trả nợ ngân hàng. Hiện giờ tôi không biết tìm việc ở đâu”.
Nợ gia đình gia tăng là một mối lo ngại đáng kể đối với nền kinh tế Campuchia. Khảo sát của Ngân hàng Thế giới (WB) gần đây cho thấy tỷ lệ nợ xấu là 7,9% và 9% đối với các ngân hàng và tổ chức tài chính vi mô. WB dự báo nền kinh tế Campuchia sẽ tăng trưởng chậm lại, tỷ lệ nợ tư nhân và nợ xấu tăng có thể gây nguy hại cho nền kinh tế.
Hơn 1,2 triệu lao động nhập cư Campuchia mất thu nhập
Theo thống kê của Bộ Lao động Thái Lan có khoảng 500.000 lao động nhập cư Campuchia đang làm việc tại Thái Lan, với trên 400.000 người đăng ký hợp pháp, và đã bao gồm 184.000 người làm việc theo thỏa thuận MOU của chính phủ hai nước. Nhưng chính phủ Campuchia ước tính con số trên thực tế cao hơn nhiều, với hơn 1,2 triệu lao động nhập cư người Campuchia tại các công trường xây dựng, đồn điền và tàu cá của Thái Lan.
Theo Statista, lao động nhập cư Campuchia ở Thái Lan gửi về nước khoảng 1,25-3 tỉ đô la mỗi năm trong giai đoạn 2019-2023. Đây là nguồn kiều hối lớn thứ hai của Campuchia, sau nguồn tiền từ lao động nước này ở Hàn Quốc gửi về.
Hiệp hội Ngân hàng Campuchia và Hiệp hội Tài chính vi mô Campuchia đều tuyên bố sẽ đáp ứng lời kêu gọi của chính phủ nhằm hỗ trợ những người lao động nhập cư trở về. Tuy vậy, cả hai nơi chưa đưa ra kế hoạch chi tiết về cách họ sẽ giảm bớt gánh nặng trả nợ.
Tuần trước, Cục xuất nhập cảnh Campuchia báo cáo rằng hơn 5.000 lao động nhập cư đang trở về từ Thái Lan mỗi ngày. Bộ Lao động cho biết đã hình thành các đội di động giúp đỡ những người lao động này thông tin về việc làm tại địa phương.
Ông Khun Tharo, quản lý của Central – tổ chức về quyền lao động Campuchia, nói rằng người lao động nhập cư Campuchia vẫn còn ở Thái Lan đang “lo lắng cao độ”, đặc biệt là những người không có giấy tờ. Tuy vậy, nhiều người nói không biết có nên bỏ việc và trở về nhà hay không. “Họ có lẽ rất lo lắng và đang tự thuyết phục mình trở lại Campuchia. Từ hôm qua và hôm nay, chúng tôi đã thấy sự di chuyển ồ ạt của công nhân Campuchia trở về Campuchia”.
Ông Somsak Srikiat, chủ một quán mì ở Bangkok, Thái Lan, sử dụng năm công nhân Campuchia. “Hầu hết họ hiện tại muốn ở lại, nhưng nếu họ đổi ý và quyết định trở về Campuchia, tôi không có lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận điều đó”, ông chủ quán mì nói.
Theo Nikkei Asia, Bangkok Post, Thansettakij, Kasikorn Research Centre, Statista
Ricky Hồ / BSA Media
