Lao động nữ chiếm khoảng 47,7% lực lượng lao động tại Việt Nam, nhưng nữ giới vẫn bị bỏ lại phía sau trong các vấn đề tuyển dụng, đào tạo, tiền lương, bổ nhiệm, thăng tiến… tại các doanh nghiệp ở Việt Nam.
Ông Lê Quang Bình, Giám đốc ECUE, tin rằng bình đẳng giới tại nơi làm việc (WGE) được xem là điều kiện để khai thác nguồn nhân lực nữ giới, đóng góp vào sự đa dạng và thành công cho doanh nghiệp. Và đó cũng là một loại “giấy phép xã hội” mở đường cho doanh nghiệp Việt tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.
* Tại Việt Nam, bình đẳng giới nói chung, và bình đẳng giới tại nơi làm việc nói riêng, bắt đầu được quan tâm từ khi nào, thưa ông?
– Giám đốc ECUE Lê Quang Bình: Ở Việt Nam, sự quan đối với bình đẳng giới nơi làm việc đã phát triển đáng kể trong những thập kỷ gần đây, được hình thành bởi các chính sách của chính phủ và quá trình hội nhập quốc tế. Luật Bình đẳng giới năm 2006 đánh dấu một nỗ lực lập pháp then chốt nhằm loại bỏ phân biệt giới và thúc đẩy cơ hội bình đẳng trong các ngành khác nhau.
Bộ luật Lao động ban hành các quy định cụ thể để đảm bảo bình đẳng giới trong việc làm và quan hệ lao động, đặc biệt là về cơ hội và đối xử công bằng. Các nhà tuyển dụng phải cung cấp cơ hội bình đẳng cho tất cả người lao động bất kể giới tính trong tuyển dụng, trả lương, đào tạo và thăng tiến (Điều 3). Phân biệt giới trong quảng cáo tuyển dụng, quy trình tuyển dụng, hoặc các thực hành nơi làm việc bị nghiêm cấm. Ngoài ra, Bộ luật Lao động khuyến khích các nhà tuyển dụng thực hiện các biện pháp hỗ trợ nhân viên nữ, như cung cấp kỳ nghỉ thai sản lên đến sáu tháng và bố trí thời gian cho việc cho con bú trong giờ làm việc (Điều 137).
Kể từ khi Việt Nam hội nhập vào chuỗi cung ứng toàn cầu, nhiều công ty đã bắt đầu thúc đẩy bình đẳng giới nơi làm việc như một phần của phong trào toàn cầu rộng lớn hơn. Các công ty đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và các công ty Việt Nam thuộc chuỗi cung ứng toàn cầu thường chủ động hơn trong việc thực hiện các biện pháp bình đẳng giới so với các doanh nghiệp địa phương. Xu hướng này có thể được quy cho các công ty đa quốc gia tuân theo các tiêu chuẩn và thực tiễn toàn cầu ưu tiên bình đẳng giới, đa dạng và dung hợp.
* Vậy, mức độ quan tâm của doanh nghiệp Việt đối với vấn đề này như thế nào?
– Khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, các công ty sẽ phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng áp dụng các tiêu chuẩn bình đẳng giới tại nơi làm việc. Do phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu, họ phải tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị (ESG) ngày càng khắt khe, bao gồm cả WGE. Để đảm bảo đầu tư và duy trì mối quan hệ kinh doanh với các đối tác quốc tế, doanh nghiệp Việt buộc phải đáp ứng các tiêu chuẩn do khách hàng đặt ra, những bạn hàng này cũng phải tuân theo các luật quốc gia và giảm thiểu rủi ro do khách hàng ở châu Âu, Mỹ và Úc yêu cầu.
Tình trạng phân chia công việc không cân bằng giới tính đang diễn ra ở nhiều doanh nghiệp. Công việc văn phòng và dịch vụ thường được dành cho phụ nữ, trong khi các vị trí quản lý và kỹ thuật lại ưu tiên cho nam giới. Điều này dẫn đến tình trạng bất bình đẳng giới, đặc biệt là khi càng lên các cấp quản lý cao hơn, tỷ lệ phụ nữ càng giảm sút.
Ở ngành dệt may chẳng hạn, phụ nữ thường chiếm đến 70% lực lượng lao động. Tuy nhiên, nữ giới chỉ chiếm 30% các vị trí quản lý. Tình trạng mất cân bằng này không chỉ hạn chế cơ hội phát triển của phụ nữ mà còn gây bất công về thu nhập, bởi các công việc văn phòng thường có mức lương thấp hơn so với các vị vị trí quản lý và kỹ thuật.
Trong các khóa đào tạo về bình đẳng giới do ECUE tổ chức cho ngành dệt may, các doanh nghiệp đã đặc biệt yêu cầu hỗ trợ để có được các chứng chỉ bình đẳng giới do các người mua và khách hàng yêu cầu. Tương tự, ECUE đã hướng dẫn các doanh nghiệp Việt Nam về WGE như một phần của nỗ lực của họ để kêu gọi đầu tư thông qua chương trình Tăng tốc tài chính khí hậu (CFA) của chính phủ Anh, yêu cầu tất cả các ứng viên phải thể hiện khả năng giải quyết bình đẳng giới và hòa nhập xã hội (GESI). Ngoài ra, Đạo luật chuỗi cung ứng của Đức, có hiệu lực từ tháng 1-2023, và các yêu cầu sắp tới của EU về chuẩn mực xã hội trong kinh doanh sẽ sớm trở thành bắt buộc đối với các công ty muốn vào thị trường châu Âu.
Áp lực ngày càng tăng đối với các công ty sản xuất phụ thuộc vào xuất khẩu để có được “giấy phép xã hội”—nay đã trực tiếp liên kết với lợi nhuận và tăng trưởng—sẽ là một động lực quan trọng trong tương lai gần. Xu hướng biến đổi này được kỳ vọng sẽ thúc đẩy mạnh mẽ các nhà lãnh đạo của các công ty sản xuất của Việt Nam và các công ty FDI để nâng cao bình đẳng giới, đa dạng và dung hợp tại nơi làm việc.
* Việt Nam đang đứng ở đâu vấn đề bình đẳng giới và bình đẳng giới ở nơi làm việc?
Việt Nam đã đạt được những bước tiến đáng kể trong việc thúc đẩy bình đẳng giới tại nơi làm việc. Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động nữ của Việt Nam là một trong những tỷ lệ cao nhất trong khu vực ASEAN, phản ánh sự tiến bộ đáng kể. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại sự chênh lệch giữa sự tham gia của nữ giới và nam giới. Chẳng hạn, tỷ lệ tham gia lực lượng lao động nữ là 62,7%, thấp hơn 12,8 điểm phần trăm so với tỷ lệ nam giới là 75,4%, theo Tổng cục Thống kê (GSO) năm 2022. Ngoài ra, tỷ lệ nữ sở hữu doanh nghiệp vẫn còn khá thấp, khoảng 20%, và chủ yếu tập trung ở các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Việc giải quyết những khoảng cách này đại diện cho một thách thức đáng kể cần được ưu tiên trong những năm tới.
Thành lập năm 2016, Đầu tư cho phụ nữ (Investing in Women) là một sáng kiến của Chính phủ Úc nhằm đẩy nhanh tiến độ bình đẳng giới qua việc hỗ trợ phụ nữ có cơ hội phát triển hơn nữa tại nơi làm việc và thành công trong kinh doanh tại Indonesia, Philippines, Myanmar và Việt Nam.
* Tại sao chúng ta phải nên quan tâm đến WGE? Doanh nghiệp đạt được lợi ích gì khi thực hiện WGE?
Bình đẳng giới tại nơi làm việc là rất quan trọng cho sự phát triển kinh doanh.
Đầu tiên, bình đẳng giới phù hợp với các nguyên tắc công bằng và công lý chung, phản ánh tích cực về các giá trị và đạo đức của một công ty. Điều này thể hiện cam kết với trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR), từ đó nâng cao uy tín của công ty đối với các bên liên quan.
Thứ hai, việc tuân thủ các tiêu chuẩn pháp lý và xã hội là điều cần thiết. Nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam và các quốc gia ASEAN khác, đã thực hiện các luật và chính sách yêu cầu bình đẳng giới.
Thứ ba, kỳ vọng xã hội đối với các doanh nghiệp trong việc đề cao đa dạng và dung hợp đang ngày càng tăng. Nếu các doanh nghiệp tuân thủ các nguyên tắc này và tạo ra môi trường công bằng, họ có thể xây dựng thương hiệu mạnh mẽ và nhận được sự ủng hộ từ cả người tiêu dùng và nhân viên. Các công ty được biết đến với bình đẳng giới thường được hưởng lợi từ lòng trung thành và niềm tin của thương hiệu tăng cao từ người tiêu dùng và đối tác.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra những lợi ích của việc thúc đẩy bình đẳng giới.
Đầu tiên, WGE nâng cao hiệu suất và đổi mới. Các đội ngũ đa dạng mang lại nhiều quan điểm khác nhau, dẫn đến giải quyết vấn đề tốt hơn và các ý tưởng đổi mới hơn. Nghiên cứu cho thấy các công ty có lãnh đạo đa dạng về giới thường vượt trội hơn các đối thủ về lợi nhuận và năng suất.
Kế đến, WGE cải thiện việc thu hút và giữ chân nhân tài. Việc thúc đẩy bình đẳng thu hút nhân tài hàng đầu, đặc biệt là trong số các thế hệ trẻ, những người ưu tiên đa dạng và hòa nhập như nguyên tắc của họ. Môi trường làm việc hòa nhập thúc đẩy sự hài lòng của nhân viên cao hơn và giảm tỷ lệ thay đổi nhân sự.
Tiếp theo đó, WGE mở rộng thị trường, vì các đội ngũ đa dạng về giới có khả năng hiểu và phục vụ một phạm vi khách hàng rộng lớn hơn, đặc biệt là trong các ngành dịch vụ và tiếp xúc với người tiêu dùng. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các đội ngũ có cả nam và nữ đưa ra quyết định cân bằng và hiệu quả hơn bằng cách kết hợp các quan điểm đa dạng.
Thúc đẩy bình đẳng giới không chỉ là về việc đạt được tỉ lệ nam và nữ. Đây là một chiến lược biến đổi mà thúc đẩy đổi mới, nâng cao hiệu suất và củng cố vị thế của công ty trên thị trường. Bằng cách chấp nhận sự hòa nhập, các doanh nghiệp có thể khai thác hết tiềm năng của lực lượng lao động của mình trong khi đóng góp cho một xã hội công bằng và thịnh vượng hơn.
* Các nỗ lực thúc đẩy bình đẳng giới tại nơi làm việc ở Việt Nam khi ECUE đã cùng với BSA (Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp) hợp tác với chương trình Investing in Women của chính phủ Úc?
Trong những năm tới, ECUE và BSA sẽ cung cấp một trong những công cụ toàn diện nhất để các công ty thúc đẩy bình đẳng giới tại nơi làm việc. GEARS – công cụ đánh giá bình đẳng giới tại nơi làm việc – được thiết kế để giúp các doanh nghiệp giải quyết các vấn đề liên quan đến giới, đa dạng và dung hợp tại nơi làm việc một cách chiến lược và toàn diện. GEARS đánh giá ba khía cạnh chính: (i) chiến lược và chính sách, (ii) cấu trúc và biến động lực lượng lao động, và (iii) nhận thức của nhân viên thông qua một cuộc khảo sát bảng hỏi.
GEARS mang lại nhiều lợi ích về quản trị nội bộ, phát triển nguồn lực, và từ đó thúc đẩy bình đẳng giới. GEARS cung cấp bằng chứng về việc thúc đẩy bình đẳng giới, chống lại tệ quấy rối và bắt nạt tại nơi làm việc. Điều này có giá trị trong việc nâng cao uy tín thương hiệu, thu hút người mua và thành công trên thị trường xuất khẩu (thông qua các báo cáo và xác minh từ công cụ GEARS).
GEARS cung cấp thông tin và bằng chứng vững chắc về các nỗ lực trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) để hỗ trợ báo cáo ESG của doanh nghiệp. Từ đó, GEARS giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín là một nhà tuyển dụng cam kết với sự thoải mái và bình đẳng của nhân viên, giúp thu hút nhân tài hàng đầu.
Phát triển bền vững (PTBV) không chỉ là xu thế mà còn là một yêu cầu bắt buộc với các DN Việt Nam muốn vươn ra thị trường thế giới bởi hàng hóa xuất khẩu và các thị trường lớn, khó tính luôn đòi hỏi các chứng chỉ về môi trường, quản trị hiệu quả và trách nhiệm xã hội.
Tùy theo định hướng của Tổ chức và theo yêu cầu của bên liên quan mà DN có thế lựa chọn Khuôn khổ, Tiêu chuẩn hay Quy định báo cáo để thực hiện xây dựng Báo cáo PTBV. Cụ thể, để có thể thực hiện Báo cáo PTBV – báo cáo ESG, là một tuyên bố của Tổ chức về các cam kết và triển khai thực hiện các trụ cột Môi trường, Xã hội và Quản trị, DN tự chọn cho mình khuôn khổ phù hợp như IFRS, TCFD, GRI, SASB… Và trong tất cả các tiêu chí đánh giá đó, đều bắt buộc phải có tiêu chí Thúc đẩy bình đẳng giới – Đối xử công bằng giữa nam và nữ trong công việc – tôn trọng quyền và không phân biệt đối xử.
Trong suốt 16 năm hình thành và hoạt động trong lĩnh vực xúc tiến thương mại, truyền thông và kết nối kinh doanh giữa DN Việt Nam và chuỗi cung ứng quốc tế, Trung tâm BSA nhận ra trong bối cảnh kinh tế còn nhiều xáo trộn, DN càng phải được tiếp cận thông tin, giải pháp để chuyển đổi sớm cả về công nghệ, đổi mới sáng tạo và chính sách phát triển nguồn nhân lực để đáp ứng nhu cầu phát triển mới. Do đó, BSA đã hợp tác với công ty tư vấn ECUE để cùng đề nghị hợp tác đối tác với chương trình Investing in Women (*), một sáng kiến của chính phủ Úc để hỗ trợ DN ứng dụng bộ công cụ GEARS, là công cụ và chứng nhận do Cơ quan Bình đẳng giới tại nơi làm việc của chính phủ Úc (Workplace Gender Equality Agency – WGEA) phát triển, để tự đo lường và hoạch định chiến lược quản trị và phát triển nguồn nhân lực của chính DN mình với kết quả có thể được đưa vào báo cáo PTBV.
Trong bối cảnh phát triển của dự án tại thị trường Indonesia và Philippines, tổ dự án thấy rõ ý nghĩa và lợi ích của WGE nói chung và bộ công cụ GEARS nói riêng trong việc nâng cao vị thế DN, uy tín thương hiệu, làm tiền đề phát triển thị trường mới. Các DN này đã tận dụng WGE không chỉ để tăng trưởng mà còn để giành được các hợp đồng quốc tế qua việc thích ứng nhanh với tiêu chuẩn PTBV – ESG, xây dựng hình ảnh đáng tin cậy trong mắt đối tác và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực Đông Nam Á cũng như toàn cầu.
Tại Mekong Connect 2024, GEARS sẽ được BSA giới thiệu lần đầu tiên như một công cụ thực tiễn để DN việt Nam giải bài toán này.
- (*) Là một sáng kiến của Chính phủ Australia, Investing in Women,một sáng kiến của Chính phủ Australia nhằm nâng cao quyền năng kinh tế của phụ nữ ở Đông Nam Á, hợp tác với các lãnh đạo DN, nhà đầu tư và nhà hoạch định chính sách nhằm xóa bỏ các rào cản ngăn phụ nữ tham gia đầy đủ vào kinh tế.
Hồ Nguyên Thảo / BSA Media thực hiện
Tiến sỹ Phạm Sỹ Thành: Đầu tư để nắm bắt cơ hội của bản đồ chip toàn cầu đang được “vẽ lại”
