Xuất khẩu của các nước ASEAN sang Mỹ trong quý 1-2024 vượt qua Trung Quốc lần đầu tiên trong sáu quý do tác động của căng thẳng Mỹ – Trung và dịch chuyển của chuỗi cung ứng toàn cầu.
Nikkei Asia đã tổng hợp dữ liệu xuất khẩu của 10 nước thành viên ASEAN từ Ban thư ký ASEAN, chính phủ và báo chí các nước thành viên.
Dữ liệu tổng hợp cho thấy xuất khẩu của ASEAN sang Mỹ đạt 67,2 tỷ USD trong quý 1, vượt qua xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 57 tỷ USD. Các chuyên gia cho rằng xu hướng này phản ánh việc Mỹ tăng cường mua sắm chất bán dẫn và linh kiện điện tử từ ASEAN và nền kinh tế mờ nhạt của Trung Quốc.
Xuất khẩu của Malaysia sang Mỹ tăng 8% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi xuất khẩu sang Trung Quốc giảm 3,3%.
Nhà kinh tế Intan Nadia Jalil tại CIMB Group cho rằng: “Xu hướng hiện tại được thúc đẩy bởi cả yếu tố cấu trúc và chu kỳ. Trong khi Trung Quốc vẫn là một phần không thể thiếu trong chuỗi giá trị điện máy và điện tử, thì chi phí gia tăng cũng như các yếu tố chính trị và thể chế – chủ yếu là căng thẳng thương mại giữa hai siêu cường – đã ngày càng thúc đẩy xu hướng các công ty Mỹ chuyển khỏi Trung Quốc. trong đó Malaysia là một trong những nước được hưởng lợi”.
Bà nói thêm rằng các nguyên nhân cơ cấu làm trầm trọng thêm xu hướng kinh tế mang tính chu kỳ, đề cập đến sự thay đổi tiêu dùng ở Trung Quốc từ nhập khẩu sang các linh kiện cao cấp sản xuất trong nước như chip.
Arinah Najwa, giám đốc hãng tư vấn BowerGroupAsia, đưa ra một quan điểm khác. “Các công ty Mỹ đang giảm bớt rủi ro ở Trung Quốc và đa dạng hóa chuỗi cung ứng để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Malaysia là một lựa chọn thay thế hấp dẫn nhờ hệ sinh thái sản xuất mạnh mẽ, vị trí chiến lược và lao động lành nghề”.
Đối với Việt Nam, vào năm 2023, Mỹ nhận 28% kim ngạch xuất khẩu của cả nước và Trung Quốc là 17%. Xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ đạt 25,7 tỷ USD trong quý đầu tiên, tăng 24%. Việt Nam dẫn đầu về xuất khẩu sang Mỹ trong khối ASEAN, vượt xa Thái Lan ở mức 12,6 tỷ USD và Singapore ở mức 12 tỷ USD.
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh từ Hà Nội nói với Nikkei Asia rằng Mỹ và Việt Nam bổ sung cho nhau. “Việt Nam xuất khẩu điện thoại thông minh, hàng điện tử, nông, lâm, thủy sản, đồ gỗ, dệt may với giá cạnh tranh. Tiềm năng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Mỹ còn rất lớn, mang lại lợi ích cho cả hai bên”.
Ông cũng chỉ ra tác động gián tiếp đến Việt Nam của cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung. “Một số mặt hàng Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ bị đánh thuế cao, làm giảm khả năng cạnh tranh trên thị trường và tạo lợi thế nhất định cho sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam”.
Tương tự, xuất khẩu quý đầu tiên của Thái Lan sang Trung Quốc giảm 5,1% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó xuất khẩu cao su tự nhiên, sản phẩm khoai mì và trái cây đều giảm. Ngược lại, xuất khẩu sang Mỹ tăng 9,8%, chủ yếu nhờ các sản phẩm nông nghiệp và nông-công nghiệp.
Một nhà phân tích tại Trung tâm nghiên cứu Kasikorn của Thái Lan cho biết Trung Quốc có nguy cơ giảm phát. Chỉ số lạm phát trong tháng 3 giảm tháng thứ tư liên tiếp, báo hiệu nhu cầu có thể vẫn yếu.
Một yếu tố quan trọng khác đè nặng lên xuất khẩu của Thái Lan trong quý đầu năm nay là xuất khẩu xe hơi. Surapong Paisitpattanapong, người đứng đầu ngành xe hơi thuộc Liên đoàn Công nghiệp Thái Lan, cho biết số lượng xe sản xuất để xuất khẩu giảm xuống còn 273.680 chiếc, giảm 5% so với cùng kỳ năm ngoái.
Poonpong Naiyanapakorn, tổng giám đốc Văn phòng Chiến lược và Chính sách Thương mại, nói rằng xuất khẩu giảm là do nhu cầu yếu ở Trung Quốc. “Mặc dù chúng ta có thể thấy dấu hiệu phục hồi kinh tế ở Trung Quốc trong năm nay nhưng nó vẫn chưa phục hồi hoàn toàn. Và nhu cầu không mạnh lắm”.
Nếu tính cả Hồng Kông – lãnh thổ thường được phân biệt với Trung Quốc đại lục trong số liệu thống kê vì thường đóng vai trò là điểm trung chuyển xuất khẩu sang nước thứ ba, xuất khẩu của ASEAN sang Trung Quốc và Hồng Kông trong quý 1-2024 đạt 69,4 tỷ USD, vượt qua con số 67,2 tỷ USD xuất khẩu sang Mỹ . Nhưng khoảng cách đã thu hẹp hơn nhiều so với trước đây. Trong quý 1-2021, ASEAN xuất sang Trung Quốc và Hồng Kông 86,4 tỷ USD, trong khi xuất sang Mỹ chỉ 59 tỷ USD.
Theo Nikkei Asia
Ricky Hồ / BSA Media
