Mất ngủ ở chuột nhắt làm cho các tế bào miễn dịch bị quá tải. Điều này có thể hữu ích trong ngắn hạn, nhưng làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ về lâu dài.
Thiếu ngủ có thể gây ra các bộ phận của khớp thần kinh bị “ăn” bởi các tế bào não khác, theo một nghiên cứu mới của các chuyên gia tại Đại học Bách khoa Marche bên Ý. Atrocytes là một tế bào trong não chuyên làm sạch các tế bào bị hư hỏng và các mảnh vụn. Các nhà khoa học nghiên cứu não chuột nhắt nhận thấy các tế bào này hoạt động nhiều hơn khi các con vật bị thiếu ngủ, làm hỏng nhiều kết nối của não hơn.
“Lần đầu tiên chúng tôi chứng minh các phần của khớp thần kinh bị “thực” đúng nghĩa bởi các tế bào atrocytes vì mất ngủ”, Trưởng nhóm nghiên cứu Michele Bellesi nói với tờ New Scientist. Tuy nhiên, đó không nhất thiết là điều xấu, vì hầu hết các khớp thần kinh bị tác động đều lớn hơn và trưởng thành hơn: “Chúng giống như những mảnh đồ đạc cũ, có lẽ cần chú ý và làm sạch nhiều hơn”, Bellesi nói.
Bellesi đi đến kết luận ở trên sau khi nghiên cứu hệ quả của thiếu ngủ ở chuột nhắt. Nhóm của ông so sánh não chuột nhắt được cho ngủ bao nhiêu lâu tùy thích hoặc bắt chúng thức sau tám tiếng đồng hồ. Một nhóm khác được bắt thức năm ngày liền – nhằm mô phỏng hệ quả của mất ngủ kinh niên.
Nhóm nghiên cứu đặc biệt quan sát các tế bào glial đóng vai hệ thống dọn dẹp não. Các nghiên cứu trước đó phát hiện một gen điều hòa hoạt động của các tế bào đó trở nên hoạt động nhiều hơn sau một giai đoạn mất ngủ. Một loại tế bào glial tên là astrocyte, sẽ tỉa các khớp thần kinh không cần thiết trong não để tu sửa việc dẫn truyền của nó. Một loại khác tên là tế bào microglial rình mò các tế bào hư và các mảnh vụn. Nhóm của Bellesi nhận thấy sau một giấc ngủ yên tĩnh, các tế bào astrocytes dường như hoạt động nhiều hơn khoảng 6% với các khớp thần kinh trong não của những con chuột ngon giấc. Nhưng các astrocytes dường như hoạt động nhiều hơn ở chuột thiếu ngủ – những con mất tám tiếng để ngủ cho thấy hoạt động của các astrocytes nhiều hơn khoảng 8% với các khớp thần kinh, trong khi các tế bào đó hoạt động tăng 13,5% với các khớp thần kinh vì mất ngủ kinh niên ở các con vật.
Điều đó cho thấy mất ngủ kích hoạt các astrocytes bắt đầu làm hỏng các kết nối và mảnh vụn của não nhiều hơn. Đối với toàn bộ hiểu biết của chúng ta, điều đó có thể tốt. Phần nhiều việc tu sửa rơi vào những khớp thần kinh lớn nhất, vốn trưởng thành và được sử dụng nhiều hơn. “Chúng cũng giống đồ đạc cũ cần lưu ý và làm vệ sinh”, Bellesi nói.
Một phát hiện đáng lo ngại hơn là các vi tế bào thần kinh đệm (microglial) sẽ tìm ra các tế bào não hư hỏng và các mảnh vụn, nên sẽ hoạt động nhiều hơn trong não nếu bị thiếu ngủ kinh niên. “Chúng tôi biết rằng việc kích động microglial liên tục đã được quan sát thấy trong bệnh Alzheimer’s và các dạng bệnh thoái hóa thần kinh não khác”, Bellesi nói. Các nghiên cứu trước đó đã phát hiện rằng mất ngủ kinh niên làm tăng cái gọi là các mảng bám trong não được cho là nguyên nhân chính gây Alzheimer’s và các chứng mất trí khác.
Phát hiện có thể giải thích lý do sự thiếu ngủ dường như làm cho người ta dễ tổn thương trong việc phát triển sa sút trí tuệ, Agnès Nadar nói tại Đại học Bordeaux, Pháp. Tuy nhiên vẫn chưa rõ liệu ngủ nhiều hơn có bảo vệ não hoặc cứu não khỏi các hậu quả của những đêm trắng hay không. Các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu xem các hệ quả của thiếu ngủ kéo dài bao nhiêu lâu.
Vietnamtimes
