Khi thời hạn thanh toán các khoản nợ của chính phủ Nga đang đến gần, những lo ngại ngày càng tăng rằng Moscow có thể chọn vỡ nợ, vì việc mất khả năng tiếp cận phần lớn dự trữ ngoại tệ khiến chính phủ không có nhiều lựa chọn.
Nga phải thanh toán tiền lãi hơn 100 triệu USD cho hai loại trái phiếu chính phủ đến hạn vào hôm nay 16-3. Thời gian ân hạn 30 ngày, tức là nước Nga sẽ có nguy cơ vỡ nợ nếu không trả trước ngày 15-4. Các khoản nợ gốc 300 triệu USD và 2 tỷ USD đến hạn lần lượt vào ngày 31-3 và 4-4.
“Tổng khối lượng dự trữ ngoại tệ của chúng ta là khoảng 640 tỷ USD, và khoảng 300 tỷ USD đang ở trong tình trạng không thể sử dụng được”, Bộ trưởng Tài chính Anton Siluanov cho biết trong một cuộc phỏng vấn trên kênh truyền hình nhà nước.
Moscow được cho là có khả năng thực hiện các khoản thanh toán này bằng USD bằng tiền mặt. Các biện pháp trừng phạt của phương Tây đã không hoàn toàn cắt đứt nước Nga khỏi các giao dịch ngoại tệ và chính phủ và các doanh nghiệp có khả năng trả lãi cho khoản nợ của họ.
Nhưng hôm 13-3, Bộ trưởng Siluanov đe dọa rằng sẽ thanh toán cho các trái chủ ở các quốc gia “không thân thiện” bằng đồng rúp cho đến khi tài sản của ngân hàng trung ương Nga được gỡ phong tỏa.
Chi nhánh nghiên cứu Mizuho Research & Technologies của ngân hàng Mizuho ở Nhật Bản ước tính rằng 48,6% dự trữ ngoại tệ do ngân hàng trung ương Nga sở hữu được lưu giữ tại các nước G7 đã bị đóng băng, bao gồm Mỹ, Nhật Bản và Pháp. Trong khi đó, dòng ngoại tệ đổ vào đất nước đang cạn kiệt khi các công ty quốc tế tạm dừng hoạt động tại đây.
Nhà kinh tế Yui Tamura của Mizuho cho biết: “Nếu nợ chính phủ hoặc công ty của Nga rơi vào tình trạng vỡ nợ do thiếu ngoại tệ, điều đó có nguy cơ làm giảm niềm tin và nhu cầu đối với đồng rúp, làm gia tăng thêm áp lực lạm phát”.
Tuần trước, Tổng thống Vladimir Putin đã ký một sắc lệnh cho phép thanh toán bằng đồng rúp cho các chủ nợ từ “các quốc gia có hoạt động thù địch” chống lại Nga, ngay cả khi các điều khoản trái phiếu không cho phép. Các khoản thanh toán sẽ được coi là hoàn tất nếu được thực hiện theo tỷ giá hối đoái chính thức do ngân hàng trung ương quy định, có khả năng dẫn đến thua lỗ cho các nhà đầu tư do sự sụt giảm nhanh chóng của đồng rúp.
Các cơ quan xếp hạng có thể sẽ coi một động thái như vậy là mặc định hoặc mặc định có chọn lọc.
Các hãng xếp hạn tín dụng lớn đã “không nương tay” xuống hạng các loại trái phiếu của chính phủ Nga. S&P Global đã giảm xếp hạng từ BBB-, tức cấp thấp nhất đối với nhà đầu tư quốc tế, xuống CCC- tức chỉ dành cho đầu cơ trong lãnh thổ Nga. S&P Global cho rằng các biện pháp kiểm soát vốn của Nga “rất có thể sẽ hạn chế khả năng các trái chủ nội tệ và ngoại tệ không cư trú nhận được các khoản thanh toán lãi và hoặc tiền nợ gốc đúng hạn”.
Giá trái phiếu chính phủ Nga bằng đồng đô la đến hạn vào năm 2047 đã giảm khoảng 90%, trong khi lợi suất tăng vọt từ dưới 10% lên hơn 60%.
Có một vấn đề hậu cần lớn với kế hoạch thanh toán bằng đồng rúp: Hai công ty thanh toán trung gian Euroclear và Clearstream đã ngừng chấp nhận đồng rúp làm đơn vị tiền tệ thanh toán. Moscow đang giải quyết vấn đề này bằng cách cho phép các con nợ lập tài khoản đặc biệt đứng tên chủ nợ tại các ngân hàng địa phương để xử lý các khoản thanh toán. Nhưng với việc các biện pháp trừng phạt tiếp tục được thắt chặt, vẫn còn phải xem liệu điều này có được các bên cho vay chấp nhận hay không.
Các nhà theo dõi thị trường thường kỳ vọng việc Moscow vỡ nợ sẽ có tác động hạn chế đến hệ thống tài chính toàn cầu. Các nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ một khoản nợ tương đối nhỏ 20 tỷ USD bằng ngoại tệ của Nga.
Giao dịch hoán đổi nợ tín dụng (CDS) có thể gây ra rủi ro lớn hơn. Người bán CDS bồi thường cho người mua trong trường hợp không trả được nợ, cung cấp một hình thức bảo hiểm. Các công cụ phái sinh này, thường được bán bởi các quỹ đầu cơ, làm mờ bức tranh về những rủi ro liên quan đến nợ có chủ quyền của Nga.
“Rủi ro đối với thị trường được phân bổ như thế nào là không rõ ràng. Nếu các tổ chức tài chính chịu tổn thất bất ngờ thông qua quỹ dưới sự bảo trợ của họ, điều đó có thể dẫn đến bất ổn tài chính”, Yasuo Sugeno thuộc Trung tâm Nghiên cứu London của Viện nghiên cứu Daiwa cho biết.
Người bán giao dịch hoán đổi nợ không trả được nợ tín dụng cuối cùng phải trả những khoản thanh toán lớn cho người mua sau sự sụp đổ của Lehman Brothers vào năm 2008, điều này làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Thị trường tài chính toàn cầu cũng chịu áp lực sau khi Nga vỡ nợ vào năm 1998. Quỹ đầu cơ của Mỹ Long-Term Capital Management đã bán trái phiếu của Mỹ để mua trái phiếu của Nga và đứng trên bờ vực phá sản.
Manabu Tamaru tại ngân hàng chuyên doanh Barings Japan cho biết: “Các ngân hàng trung ương trên khắp thế giới đã tung ra các biện pháp nới lỏng tiền tệ quyết liệt vào thời điểm đó. Nhưng một hành động tương tự sẽ gặp khó vào lúc này do lo ngại lạm phát sẽ gia tăng”.
Ricky Hồ / BSA
Các công ty Trung Quốc làm ăn ở Nga dùng dằng “nửa ở nửa đi”
