Bước vào năm 2023, những tín hiệu tiêu cực từ thị trường thế giới và tình hình tiêu dùng giảm sút khi sản xuất gặp khó khăn, công nhân thất nghiệp nhiều, người tiêu dùng vẫn có tâm lý thắt chặt chi tiêu. Đây chính là “gáo nước lạnh” làm nguội bớt phần phấn khởi của nửa đầu năm 2023.
Tuy nhiên nhiều nhà bán lẻ và chuyên gia trong ngành đều chung nhận định, 2023 là năm bản lề của tầm nhìn năm năm 2021 – 2025, dự báo ngành bán lẻ Việt Nam sẽ tiếp tục hoạt động sôi nổi với các giải pháp khắc phục khó khăn nội tại của từng nhà bán lẻ tại từng kênh bán hàng để tạo cơ hội bứt phá.
Tạp hoá truyền thống trở mình
Năm 2022 chứng kiến sự chững lại của kênh bán lẻ hiện đại khi số điểm bán hàng giảm so với trước đại dịch, thì ở chiều ngược lại là sự bứt phá mạnh mẽ của kênh truyền thống.
Đáng chú ý nhất là sự tăng trưởng khá mạnh của nhóm các cửa hàng quy mô trung bình. Tâm lý mua hàng gần nhà vốn trở lại từ 2021 trong đại dịch vẫn tiếp tục được duy trì, dự báo sẽ tiếp tục như vậy trong 2023. Các doanh nghiệp ngày càng phục vụ tốt nhóm khách hàng quy mô trung bình đến nhỏ đã khiến cho nhóm này phục vụ trở lại người mua hàng tốt hơn. Các sản phẩm thiết yếu ngày càng được mua nhiều hơn ở các cửa hàng gần nơi ở.
Tuy nhiên đặc biệt nhất, ấn lượng nhất phải kể đến nhóm cửa hàng “tạp hoá lai minimart”. Trước áp lực cạnh tranh do bùng nổ chuỗi minimart kênh hiện đại (Winmart, Bách Hoá Xanh…), rất nhiều cửa hàng tạp hoá lớn đã chuyển mình. Họ đầu tư kệ hàng, thiết kế không gian mua sắm tương tự như một minimart. Họ cũng không ngại mua phần mềm quản lý cửa hàng, thuê nhân viên như cách vận hành ở các chuỗi siêu thị nhỏ. Với lợi thế về chi phí vận hành, đa số các cửa hàng này đều thành công và đánh bật không ít các ông lớn hơn ra khỏi “địa bàn” của họ.
Đã xuất hiện một thế hệ những “ông bà chủ” tạp hoá hiện đại, trẻ tuổi, sáng tạo, dám nghĩ dám cạnh tranh sòng phẳng với các hệ thống siêu thị. Họ xem bán hàng tạp hoá không phải là việc dành cho những người không có công việc làm, hay chỉ cho người lớn tuổi nữa mà đó là một việc kinh doanh hết sức nghiêm túc và có đầy tiềm năng phát triển. Chính nhóm này đã thúc đẩy mô hình tạp hoá lai minimart đi nhanh và rộng khắp các tỉnh thành.
Số hoá, tiếp tục diễn ra mạnh mẽ
Cụm từ được nói đến nhiều nhất hiện nay trong quản lý bán lẻ là gì? Đó chính là data partnership (hợp tác dữ liệu) phục vụ “targeted shopper marketing” (tiếp thị người mua hàng hướng mục tiêu). Trong một thị trường mà người mua hàng ngày càng yêu cầu tính cá nhân hoá các giải pháp tiếp thị, bán hàng thì việc đầu tư “mass” (giống nhau cho số đông) đã lạc hậu.
Chỉ có dữ liệu mới giải quyết được vấn đề. Điểm đáng chú ý là trong những năm qua, mỗi nhà cung cấp, mỗi nhà bán lẻ chỉ quan tâm đến dữ liệu của mình, hầu như không có sự hợp tác, chia sẻ. Việc này làm cho hiệu quả mang lại chưa cao.
Một ví dụ điển hình mà lãnh đạo một hệ thống bán lẻ chia sẻ với Thế Giới Hội Nhập: Nhà bán lẻ có đầy đủ dữ liệu sâu cho từng khách hàng, nhưng thực tế người nắm ngân sách khuyến mãi, tiếp thị là nhà cung cấp, lại không có cơ hội tiếp cận dữ liệu. Nếu trước đây nhà bán lẻ “đóng cửa” hoàn toàn kho data của mình thì nay sẽ mở ra để hợp tác với những đơn vị có thể cùng nhau khai thác hiệu quả. Điều này sẽ giúp cho lợi thế cạnh tranh hai bên mạnh mẽ hơn và thúc đẩy hiệu quả dữ liệu đi xa hơn.
Trong năm 2023, các giải pháp tiếp thị số hướng mục tiêu sẽ thật sự bùng nổ, và chính thức trở thành một động lực tăng trưởng của mỗi nhà bán lẻ, mỗi doanh nghiệp. Hệ sinh thái các giải pháp tiếp thị người mua hàng cá nhân dựa trên dữ liệu sẽ được đa dạng hoá, trở thành trái tim của các kế hoạch tiếp thị, bán hàng.
Kênh truyền thống cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Việc phân tích hành vi mua hàng của các cửa hàng bán lẻ thông qua phân tích dữ liệu sâu sẽ đưa đến các giải pháp bán hàng và chuỗi cung ứng khác biệt, hiệu quả hơn. Thu thập và phân tích dữ liệu trên thời gian thực sẽ là yêu cầu mới của hệ thống quản lý kênh phân phối truyền thống.
Cái chết của những nền tảng B2B
Các nền tảng phân phối tập trung dành cho các các cửa hàng tạp hoá, phải kể đến Vinshop, Telio, Loship, Kilo… xuất hiện rình rang trong ba năm qua. Về phía doanh nghiệp, các tập đoàn đa quốc gia cũng tự tạo cho mình các ứng dụng B2B để phục vụ cho riêng mình.
Tuy nhiên 2022 chính là năm “cảnh báo” cho sự hiệu quả của mô hình này. Vì sao?
Đó là vì những mô hình này không thu hút được sự quan tâm đầu tư của các doanh nghiệp lớn, người đang nắm trong tay những sản phẩm bán chạy nhất. Họ đều đã có hệ thống phân phối truyền thống ổn định, nhất là phục vụ tốt nhóm khách hàng quy mô trung bình khá trở lên. Trong khi đối tượng hướng đến của các nền tảng B2B này lại chính là các cửa hàng này (để đảm bảo lợi quy mô và tối ưu chi phí). Điều này hiển nhiên là gây ro rủi ro lớn cho quản lý hệ thống vốn đã mất nhiều năm để thiết lập.
Cuối tháng 6/2022, chuỗi cửa hàng thời trang AVA Fashion thuộc Thế Giới Di Động đóng cửa chỉ sau sáu tháng mở cửa. Tiếp đó, chuỗi Bách Hóa Xanh cũng dẹp bớt các cửa hàng. Thị trường bán lẻ Việt Nam tiếp tục có những kế hoạch tái cấu trúc lớn trong năm 2023. Ảnh: Nguyễn Dương.
