Bắc Kinh khởi động một chương trình thị thực tài năng nhằm chiêu mộ các chuyên gia khoa học công nghệ nước ngoài. Động thái này diễn ra trong bối cảnh chính quyền của Tổng thống Donald Trump đang muốn thu phí visa đến 100.000 đô la, ngăn cản dòng nhân lực chất lượng cao từ khắp thế giới nhập cư vào nước Mỹ.
Tuy nhiên, cho đến nay các con số cụ thể về chương trình mới K visa chưa được công bố cụ thể. Còn rất nhiều câu hỏi rằng chính sách tiền lương và hậu đãi của các công ty đại lục dành cho tài năng nước ngoài, gia đình và con cái của những người được cấp K visa…
“Sự cởi mở và tự tin của Trung Quốc”
Loại thị thực K visa được bổ sung vào danh mục thị thực lao động phổ thông của Trung Quốc, nhằm “thúc đẩy giao lưu và hợp tác giữa các tài năng khoa học và công nghệ trẻ của Trung Quốc và nước ngoài”, ông Quách Gia Côn, người phát ngôn Bộ Ngoại giao, phát biểu tại Bắc Kinh.
Trung Quốc đang mở rộng cửa chào mời lao động nước ngoài đến đại lục giữa lúc nước này thể hiện khao khát mãnh liệt vươn mình thành siêu cường công nghệ. Trong khi đó, giới công nghệ ở Mỹ ngày càng thất vọng trước lập trường cứng rắn của chính quyền Trump về nhập cư, bao gồm cả khoản phí 100.000 đô la đối với thị thực lao động H-1B, vốn là con đường quen thuộc của các tài năng công nghệ Ấn Độ và Trung Quốc.
Tờ Global Times đã không ngần ngại nói rằng loai thị thực mới thể hiện “sự cởi mở và tự tin” của Trung Quốc, đặc biệt vào thời điểm mà một số quốc gia thể hiện “xu thế hướng nội”.
David Stepat, Giám đốc của hãng luật Dezan Shira & Associates tại Singapore, gọi đây là “một sự tương phản mang tính biểu tượng”. Ông nói trong khi Washington dường như đóng sập cửa thì Bắc Kinh lại “mở toang”. Tuy nhiên, ông cũng thực tế nhìn nhận rằng; “Hầu hết các chuyên gia STEM khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) sẽ tiếp tục xem Mỹ là điểm đến hấp dẫn hơn về lâu dài dựa trên con đường sự nghiệp, mức lương và các lựa chọn định cư”.
Nhưng dân đại lục lại lo ngại…
Dù vậy, chính sách mới của Bắc Kinh vấp phải phản ứng trái chiều ngay tại quê nhà. Trên mạng xã hội Weibo, chủ đề K visa dấy lên nhiều lo ngại về viễn cảnh gia tăng nhập cư, đặc biệt sau khi truyền thông Ấn Độ gọi đây là “con đường thay thế” cho các chuyên gia. Một số bình luận thậm chí mang tính phân biệt chủng tộc, trong khi nhiều người khác đặt câu hỏi liệu các tiêu chuẩn để được cấp phép có đủ cao hay không.
Chi tiết về K visa vẫn còn khá mơ hồ, dù chính phủ cho biết sẽ có “các yêu cầu cụ thể về độ tuổi, trình độ học vấn và kinh nghiệm làm việc.” Một điểm đáng chú ý là loại visa này “không yêu cầu nhà tuyển dụng hoặc tổ chức trong nước phải gửi thư mời”, khác biệt với nhiều loại thị thực lao động trên thế giới.
Sự lo ngại của công chúng Trung Quốc một phần xuất phát từ tình trạng thất nghiệp trong nước, đặc biệt là ở giới trẻ. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi 16-24 đã tiến gần mức 19% vào tháng 8, mức cao nhất kể từ cuối năm 2023.
Mới chỉ là “tín hiệu”
Trên thực tế, một làn sóng lớn lao động nước ngoài chuyển đến Trung Quốc dường như khó có thể xảy ra sớm. Trung Quốc không cho người không phải gốc Hoa nhập tịch, và đặt ra tiêu chuẩn rất cao để có thẻ thường trú (thẻ xanh). Các chính sách nhập cư trước đây chủ yếu tập trung thu hút thế hệ thứ hai của Hoa kiều. Năm 2020, một đề xuất nới lỏng tiêu chuẩn cấp thẻ xanh đã vấp phải sự phản đối dữ dội trên mạng xã hội.
Các con số cũng cho thấy sự hạn chế. Từ năm 2004 đến 2015, Trung Quốc chỉ cấp chưa đến 10.000 giấy phép thường trú. Dù số lượng người nước ngoài cư trú đã phục hồi sau Covid-19, đạt 711.000 người vào năm 2023, con số này vẫn chỉ bằng 85% so với mức đỉnh cuối năm 2019.
Michael Feller, chiến lược gia trưởng tại Geopolitical Strategy, nhận định rằng thách thức lớn nhất không phải là phản ứng của dư luận. “Cuộc đấu tranh lớn hơn sẽ là liệu các công ty Trung Quốc có thể cung cấp những công việc hấp dẫn đối với những tài năng nước ngoài giỏi nhất hay không. Ngôn ngữ và chế độ đãi ngộ có lẽ là những rào cản lớn nhất ở đây,” Feller nói. Ông cũng nói thêm rằng sẽ có rất ít người bị thu hút bởi sự khắc nghiệt của văn hóa làm việc “9-9-6” (làm từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, 6 ngày một tuần) tại Trung Quốc.
Ông Stepat kết luận: “Bằng cách mở cửa cho tài năng STEM nước ngoài, Bắc Kinh báo hiệu sự cấp bách của mình trong việc lấp đầy khoảng trống kỹ năng trong các ngành công nghiệp chiến lược. Tuy nhiên, đây không hẳn là một giải pháp thần kỳ mà là một tín hiệu. Trung Quốc muốn có được những bộ óc một cách nhanh chóng”.
Cạnh tranh toàn cầu
Không chỉ Trung Quốc, nhiều nước như Đức, Anh, Canada hay Hàn Quốc cũng đang mở rộng chính sách để lôi kéo nhân lực chất lượng cao từ các nơi khác.
Nhiều chuyên gia tin rằng những người đầu tiên xin K visa sẽ là trí thức Ấn Độ, bởi khá đông sinh viên Ấn Độ đang học tại Trung Quốc hoặc dòng nhân tài Ấn Độ không thể vào Mỹ sẽ quay ngược sang Trung Quốc.
Năm 2024, có 283.397 công dân Ấn Độ đã được cấp H-1B, chiếm khoảng 71% tổng số. Trung Quốc xếp thứ hai với 46.680 trường hợp (11,7%). Các nước như Philippines, Canada và Hàn Quốc chỉ chiếm 1–1,3%.
Nhưng Giáo sư Swaran Singh thuộc Đại học Jawaharlal Nehru lại tỏ ra thận trọng: “Đúng là khi con đường vào Mỹ ngày càng khó, một phần nhân tài sẽ tìm đến lựa chọn khác. Nhưng không có nghĩa Trung Quốc sẽ ngay lập tức trở thành điểm đến số một cho sinh viên Ấn Độ”.
Theo Nikkei Asia, Bloomberg, Reuters
Ricky Hồ / BSA Media
