‘Giả sử tiền gửi đã đến được Ngân hàng theo một cách hợp pháp, sau đó các cán bộ Ngân hàng mới thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản trong phạm vi trách nhiệm quản lý của mình, thì chắc chắn ngân hàng phải có trách nhiệm hoàn tiền cho người gửi tiền’, luật sư Lương Hữu Bàng nhận định.
Sau vụ việc một số khách hàng của Ngân hàng Thương mại TNHH MTV Đại Dương (OceanBank) Chi nhánh Hải Phòng mất hơn 400 tỷ đồng trong sổ tiết kiệm từ năm 2012 đến nay mới phát hiện, luật sư Lương Hữu Bàng- Giám đốc điều hành Công ty Luật Diệu Pháp (DPLAW) cho rằng nếu tiền gửi đã đến được ngân hàng hợp pháp, sau đó các cán bộ ngân hàng mới thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản trong phạm vi trách nhiệm quản lý của mình, thì chắc chắn ngân hàng phải có trách nhiệm hoàn tiền cho người gửi tiền.
Về vụ việc tại OceanBank Hải Phòng, theo anh các đối tượng đang bị truy nã có phải phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản hay không?
Sự việc diễn ra tại OceanBank Hải Phòng vừa rồi có nội dung và diễn biến phức tạp. Theo thông tin báo chí thì tôi được biết hiện tại Cơ quan Công an đã khởi tố vụ án hình sự đối với các bị can về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo điều 139 Bộ Luật hình sự. Để kết luận các đối tượng này có phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản hay không thì vụ việc còn đợi kết luận của cơ quan điều tra và quyết định cuối cùng của tòa án.
Trong nhiều vụ án tương tự, nếu dấu hiệu hành vi phạm tội được xác minh khác đi thì Cơ quan có thẩm quyền có thể kết luận về một tội danh khác. Ví dụ: Nếu khách hàng gửi tiền đúng trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật và quy trình của ngân hàng, tiền gửi đã đến được ngân hàng theo một cách hợp pháp.
Sau đó, các cán bộ ngân hàng mới thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản trong phạm vi trách nhiệm quản lý của mình, thì các đối tượng này có thể bị truy tố về hành vi trộm cắp (lén lút chiếm đoạt của Ngân hàng), hoặc hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ngân hàng đối với các Ngân hàng mà Nhà nước không có vốn góp chi phối trên 50% ; hoặc truy tố hành vi tham ô đối với các Ngân hàng mà Nhà nước có vốn góp trên 50%. Thời điểm năm 2012, vốn Nhà nước ở OceanBank là dưới 50% (Nhà nước chưa mua lại 0 đồng).
Nếu các đối tượng phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì với số tiền chiếm đoạt hơn 400 tỷ khung hình phạt sẽ là bao nhiêu?
Theo Khoản 4, Điều 139 Bộ Luật hình sự: Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ mười hai năm đến hai mươi năm hoặc tù chung thân: a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ 500 triệu đồng trở lên/ b) Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
Trách nhiệm của ngân hàng trong những sự vụ tiền gửi “bốc hơi” như thế nào? Trường hợp bắt hết được các bị can thì phần dân sự trong vụ án giải quyết thế nào? Nếu tiền của các bị hại vẫn còn thì có bị kê biên hay được trả luôn cho họ, nếu tiền bị tiêu hết thì bao giờ các bị can mới trả lại?
Cho dù các đối tượng có phạm tội danh gì, lừa đảo, trộm cắp, hay lạm dụng tín nhiệm…, thì một vấn đề quan trọng đó là chúng ta phải xem xét Ngân hàng có trách nhiệm dân sự như thế nào?
Các Ngân hàng có trách nhiệm xây dựng quy chế, quy trình và tổ chức cơ chế kiểm soát rủi ro, kiểm soát tuân thủ chặt chẽ đối với các nghiệp vụ của tổ chức mình, đặc biệt là nghiệp vụ giao dịch kho quỹ, nhận tiền gửi. Thực tế, cho dù người gửi tiền có lỗi hay không, thì người gửi tiền vẫn thường ở “thế yếu” so với Ngân hàng (nhiều tình huống, họ không thể biết hoặc không buộc phải biết mình có thể là nạn nhân, bị hại – PV), nên về nguyên tắc họ cần được Pháp luật ưu tiên bảo vệ. Hơn nữa các giao dịch được thực hiện bởi những người có trách nhiệm của Ngân hàng, có giấy tờ và con dấu xác nhận của Ngân hàng đó.
Như đã ví dụ, giả sử tiền gửi đã đến được ngân hàng theo một cách hợp pháp, sau đó các cán bộ Ngân hàng mới thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản trong phạm vi trách nhiệm quản lý của mình, thì chắc chắn Ngân hàng phải có trách nhiệm hoàn tiền cho người gửi tiền (trách nhiệm đi đòi tiền cán bộ là thuộc về chính ngân hàng).
Các bị can đã bị khởi tố tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, nếu vụ án vẫn đi theo hướng tội danh này thì về dân sự, theo lẽ thông thường thì kẻ phạm tội có trách nhiệm bồi thường, bồi hoàn lại tiền cho người bị hại (là người gửi tiền). Việc tịch thu, kê biên, phong tỏa tiền, tài sản (do hành vi phạm tội mà có) được thực hiện theo trình tự tố tụng hình sự. Cơ quan có thẩm quyền có thể quyết định trả lại tài sản (vật chứng) cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp ở bất kỳ giai đoạn tố tụng nào nếu xét thấy không ảnh hưởng đến việc xử lý vụ án.
Nếu “tiền gửi” đã tiêu hết, thì người phạm tội có trách nhiệm bồi thường cho người bị hại phần còn thiếu. Căn cứ bản án, quyết định của Tòa án để tiến hành kê biên, thu giữ, phong tỏa tài sản của người phạm tội để bảo đảm thi hành án (bồi thường cho người bị hại).
Tuy nhiên, quan điểm của cá nhân của tôi là luôn bảo vệ phía ‘yếu thế’ – Người gửi tiền. Đối những vụ án, vụ việc mà tội phạm, người vi phạm là người của tổ chức khi thực hiện nghiệp vụ của chính tổ chức đó và đã gây thiệt hại cho bên thứ ba, về nguyên tắc chung khi giải quyết, xử lý hậu quả thì tổ chức trước tiên phải có trách nhiệm đứng ra bồi hoàn về mặt dân sự cho bên thứ ba. Hơn nữa, tiền gửi là một mảng cốt yếu, quan trọng liên quan đến hoạt động bình thường của các tổ chức tín dụng. Đảm bảo được nguyên tắc xử lý này sẽ bảo vệ được tâm lý, tránh giao động, hoang mang và người dân sẽ tuyệt đối yên tâm khi mang tiền đi gửi tại các tổ chức tín dụng.
Hiện nay có tình trạng nhân viên ngân hàng mời khách hàng gửi tiền ngoài để lấy lãi suất cao và xảy ra rất nhiều tình trạng lừa đảo cũng như rủi ro. Anh có khuyến cáo gì?
Khách hàng cần tìm hiểu quy trình mở thẻ tiết kiệm, gửi tiền và trực tiếp giao dịch tại quầy, trụ sở ngân hàng; không nên giao dịch, làm việc ngoài trụ sở ngân hàng nếu chưa rõ quy trình giao dịch ngoài trụ sở ngân hàng. Là những luật sư lâu năm hoạt động trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, chúng tôi khuyên khách hàng nên hiểu kỹ quy trình nhận tiền gửi dưới đây khi gửi tiền ngân hàng:
– Giao dịch viên tiếp nhận đề nghị của khách hàng;
– Kiểm soát viên tiến hành thẩm định, kiểm soát;
– Nộp tiền vào kho quỹ (nếu chuyển khoản thì phải chuyển khoản vào Tài khoản đứng tên Ngân hàng, không chuyển tiền vào tài khoản đứng tên nhân viên Ngân hàng); nếu số tiền nhỏ theo hạn mức Ngân hàng cho phép, thì giao dịch viên có thể nhận tiền tại quầy một cửa của Ngân hàng;
– Người đại diện (có ủy quyền từ Người đại diện theo Pháp luật của Ngân hàng) ký Thẻ tiết kiệm, đóng dấu.
Theo thông tin vụ việc OceanBank, cả bộ ba Giám đốc Chi nhánh – Trưởng phòng Kế toán kho quỹ – Kiểm soát viên có dấu hiệu câu kết để thực hiện hành vi chiếm đoạt. Nếu đúng như thế thì quả thật Người gửi tiền rất khó để bảo vệ mình trong tình huống này!? Đến lúc này thì những người gửi tiền càng phải cẩn trọng hơn, cần thực hiện theo khuyến cáo như OceanBank đã đưa là đăng ký dịch vụ SMS Banking, InternetBanking để cập nhật xem tiền gửi của mình đã đi vào hệ thống ngân hàng hay chưa.
Theo Đỗ Quyên/Tiền Phong
